Prostat hastalıkları, prostat bezinden köken alan hastalıklarıdır. Prostat, erkeklerde görülen sorunların önemli bir bölümünü oluşturur. Prostatın en sık görülen hastalıkları, prostat büyümesi, prostat kanseri ve prostatit yani prostat iltihabıdır. Büyüme ve kanser genellikle 50’li yaşlarda görülmeye başar. Prostatit ise daha çok genç erkeklerde görülmektedir. Prostat hastalıklarını daha iyi anlayabilmek için öncelikle prostat hakkında biraz bilgi sahibi olmamız gerekir.
Prostat Nedir? Hastalıkları Nelerdir?
Erkek üreme yardımcı bezlerinden en büyüğü olan prostat, mesane(idrar torbası) boynu ve üretranın (idrar kanalı) ilk parçasını sarar. Prostat yaklaşık 20 gr ağırlığında ve ceviz büyüklüğündedir. Prostat içinde çok sayıda salgı bezleri mevcuttur ve bu bezler küçük boşaltım kanallarıyla idrar kanalına açılır. Prostat kas lifleri ve bez yapılarından oluşan bir organdır.
Prostat Nerede Bulunur Nedir?
Pelvis; iki kalça kemiği ve bir sakrum, bir de kuyruk sokumu kemiğinden oluşan, kısaca dört kemiğin oluşturduğu anatomik yapıdır. Prostat organı bahsettiğimiz pelvis kemiklerinin oluşturduğu boşlukta yer alır. Prostat yukarıda mesane, aşağıda idrar kanalı ile komşudur arkasında rektum (bağırsak) önünde toplardamar yapıları bulunur. Prostatın bir diğer önemli komşuluk alanı arkada meni kanalı ve meni kesesidir. Meninin oluşması için gerekli ejakulat sıvısının %30 kadarını prostat salgılar. Meninin dişi üreme sisteminde şeffaflaşarak içindeki spermlerin rahime doğru hareket edebilmesi için gerekli enzimleri de prostat salgılar.
Prostat Hastalıkları Nelerdir?
1.Prostat İltihaplı Hastalıkları Nelerdir?
a. Akut Prostatit
Prostat bezinde bakterilere bağlı olarak ortaya enfeksiyondur. Genellikle enfeksiyona E. Coli ismi verilen bağırsak bakterisi neden olur. Ateş, idrarda yanma, titreme, kanlı meni gelmesi, boşalma esnasında ağrı en önemli belirtilerdir. Şikayetler hızlı bir şekilde ortaya çıkar.
b. Kronik Prostatit
Kronik prostatitin bakteriler tarafından oluşturulan ve bakteri dışı nedenlerden kaynaklanan olmak üzere iki formu vardır. İdrar yaparken ağrı, boşalma sırasında yanma ve ağrı, testislerde ve makatta ağrı hissi, sık idrara çıkma gibi belirtiler görülür. Akut prostatitin aksine belirtiler daha yavaş ortaya çıkar ve daha uzun sürer. Tedavisinde antibiyotikler, alfa-bloker grubu ilaçlar, ağrı kesiciler, kas gevşeticiler, çinko içeren ilaçlar ve prostat masajı kullanılmaktadır.
2. Prostat Büyümesi
Prostat büyümesi ya da benin prostat hiperplazisi (BPH), 50 yaş üstündeki erkeklerde sık görülen bir hastalıktır. Prostatın ortasındaki bez yapıları, hormonal değişikliklerden dolayı büyümeye başlar. Büyüyen bezler, prostatın içinden geçen idrar kanalını sıkıştırır. İdrar kanalının sıkışması sonucu işeme şikayetleri ortaya çıkar.
Hastalığın en önemli belirtileri; gece sık idrara çıkma, ani idrar yapma isteği, idrar kaçırma, çatallı işeme, idrarın tazyikinde düşüklüktür. Prostat büyümesi ilaç ya da ameliyat ile tedavi edilir. İlaç tedavisinde; alfa-blokerler, 5 alfa redüktaz inhibitörleri, antikolinerjikler, fosfodiesteraz 5 inhibitörleri gibi ilaçlar kullanılır. İlaç tedavisinden fayda görmeyen hastalarda kapalı prostat ameliyatı (TUR-P), açık prostat ameliyatı, lazerle prostatın çıkarılması (HOLEP), Green Light Lazer gibi cerrahi tedavi yöntemleri uygulanır.
3. Prostat Kanseri
Prostat kanseri, erkeklerde en sık görülen kanserlerden biridir. Akciğer kanseri ve prostat kanseri erkeklerde sık görülen iki kanser türüdür. Prostat bezindeki hücrelerden gelişen kansere prostat kanseri adı verilir. Prostat kanseri, prostat bezinin içerisinde sınırlı kalabileceği gibi, tedavi edilmez ise büyüyerek prostatın etrafındaki dokulara yayılır. Hatta kan yoluyla kemik ve akciğerler gibi uzak organlara da sıçrar. Prostat kanseri kemik ya da akciğer gibi vücudun başka bir yerine yayıldığında hastalığa ‘Metastatik Prostat Kanseri’ adı verilir.
Prostat Kanseri Tanısı Nasıl Konur?
Prostat kanseri erken evrede belirti vermez. Bu yüzden hastalığın erken evrede saptanabilmesi için düzenli aralıklarla PSA testi ve prostat muayenesi gerekir. Şüpheli bir durumda ultrason eşliğinde prostat biyopsisi uygulanır.
Prostat Muayenesi: Prostat kanseri tanısı için ilk yapılması gereken muayene yöntemidir. 50 yaş üzeri erkeklerde yılda 1 kez prostat muayenesi yapılmalıdır. Prostat muayenesi ürolog doktor tarafından yapılır. Muayenede kanser şüphesi varsa mutlaka prostat biyopsisi yapılmalıdır.
PSA Testi: Prostat kanseri tanısında en sık kullanılan ikinci tanı yöntemidir. 50 yaş üzeri erkeklerde yılda 1 kez mutlaka kan PSA değerine bakılmalıdır. PSA’nın normal değerinin ne olduğuna dair net bir bilgi yoktur. Ancak son yıllarda eşik değer olarak 2.5 ng/mL kabul edilmektedir.
Prostat Biyopsisi: PSA değeri normalden yüksek ya da prostat muayenesinde prostatta bir sertlik hissedilirse, kesin tanı için prostat biyopsisi yapılmalıdır. Prostat biyopsisinde, prostat bezinden en az 10-12 farklı bölgeden doku parçası alınır. Prostat biyopsisi sonucunda kanser saptanan hastalar, kan PSA değeri, biyopside kanser saptanan bölgelerin sayısı, biyopsi Gleason skoru ve görüntüleme yöntemlerine göre risk gruplarına ayrılır. Risk grubuna göre tedavi uygulanır.
Multiparametrik Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Günümüzde önemi giderek artan bu görüntüleme yöntemi, son zamanlarda prostattan biyopsi alınacak bölgelerin tespiti amacıyla da kullanılmaktadır. İlk prostat biyopsisi genellikle ultrason eşliğinde yapılır. Eğer ilk biyopside kanser tespit edilemedi ancak hala kanser şüphesi devam ediyorsa, yapılacak ikinci biyopside MR kullanımı ve prostat füzyon biyopsi önerilmektedir.
Ayrıca MR, biyopsiye karar verilme aşamasında yardımcı yöntem olarak da kullanılmaktadır. PI-RADS olarak adlandırılan bir puanlama sisteminde, en düşük puan 1, en yüksek puan ise 5 olarak kabul edilir. PI-RADS puanı 4 ve 5 olan hastalardan mutlaka prostat biyopsisi alınması önerilir. Eğer PI-RADS puanı 2 ve 3 ise, biyopsi kararı kan PSA düzeyi ve prostat muayenesi bulgularına göre verilir.
Prostat Kanseri İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
Prostat kanserinin gelişiminde rol oynayan risk faktörleri tam olarak belli değildir. Ancak ileri yaş, etnik köken ve kalıtımın prostat kanser gelişimindeki rolü oldukça fazladır. Bunun dışında hormonal etki, enfeksiyon, beslenme alışkanlığı ve çevresel faktörler de risk faktörleri arasında bulunur. Ayrıca potansiyel risk faktörleri olarak vazektomi ve kadmium, vitamin A, vitamin D de sayılabilir.
Prostat Kanseri Tedavisi Nasıldır?
Prostat kanserinin; organa sınırlı (hastalık prostat içinde), lokal ileri evre (prostat dışına çıkmış, meni kesesini tutmuş), metastatik (kemik ve akciğer gibi organlara yayılmış) ve hormon dirençli hastalık olmak üzere dört evresi bulunmaktadır. Prostat kanserinin tedavisi, bu evrelerden hangisinde bulunduğuna göre değişiklik gösterir. Hastalığın evresine göre uygulanan tedavi seçenekleri aşağıdaki gibidir;
Organa sınırlı prostat kanserinde tedavi seçenekleri
Bekle gör (Takip)
Radyoterapi (Işın Tedavisi)
- Eksternal
- Konformal
- İnterstisiyal (Brakiterapi)
Radikal prostatektomi ameliyatı (robotik, laporoskopik ya da açık yöntemle yapılabilir)
Minimal invazif tedavi yöntemleri
- Kriyoterapi (dondurma)
- HIFU (High Intensity Focused Ultrasound)
Lokal ileri evre prostat kanserinde tedavi seçenekleri
- Aktif izlem
- Cerrahi + Hormon tedavisi
- Radyasyon tedavisi + Hormon tedavisi
- Sadece hormon tedavisi
- Aralıklı hormona tedavisi
Metastatik prostat kanserinde tedavi seçenekleri
Androjen baskılama
- Orşiektomi (testislerin alınması)
- LHRH analogları (Erkeklik hormonunun baskılanması)
- Maksimal androjen blokajı (LHRH analogları + Antiandrojenler)
Hormonal tedaviye dirençli prostat kanserinde tedavi seçenekleri
- Sitotoksik kemoterapi
- Hormonal veya kemohormonal tedavi
Prostat Hastalıklarına Hangi Bölüm Bakar?
Prostat hastalıkları ile ilgilenen bölüm üroloji bölümüdür. Üroloji doktorları prostat hastalıkları konusunda uzman olan doktorlardır. Üroloji doktoru prostat büyümesi, prostat kanseri ve prostatit tedavisi konusunda uzman olan doktordur. Bu hastalıkların tanısı, ilaç ya da ameliyat ile tedavisini gerçekleştirir.
Prostat kanseri tedavisinde bazen radyoterapi yani ışın tedavisi gerekebilir. Radyoterapi tedavisi, radyasyon onkolojisi bölümünün ilgi alanına girer. İleri evre prostat kanserinde ya da hormona dirençli evredeki prostat kanserinin tedavisinde kemoterapi tedavisi uygulanır. Bu tedavi ise tıbbi onkoloji uzmanları tarafından gerçekleştirilir.